Đạo đức nhân quả trong đời sống

Quý bạn đọc vui lòng chọn định dạng pdf hoặc epub, rồi nhấn nút “Đọc” ở trên để đọc toàn bộ nội dung bài triển khai tri kiến giải thoát, hoặc xem trực tiếp như sau:

Ngày 13 tháng 8 năm 2019

ĐẠO ĐỨC NHÂN QUẢ TRONG ĐỜI SỐNG

Phật tử Q.B.A thưa hỏi

Hỏi: Con kính chào sư cô! Con có câu hỏi xin sư cô chỉ dạy cho con được hiểu ạ!

Câu 1: Người Phật tử tại gia chúng con sống hài hòa với gia đình đồng thời vẫn xả tâm và giữ tốt các giới luật cho người cư sĩ thì chúng con phải thực hành thế nào ạ?

Câu 2: Nhân quả có quy luật vận hành thế nào ạ?

Muốn hiểu biết về luật nhân quả có ý nghĩa như thế nào đối với con người nói chung và người tu thực hành tu tập nói riêng.

Con kính cảm ơn sư cô!

Đáp: Kính gửi chị Q.B.A!

1/ Về cách sống và tu tập của người cư sĩ tại gia:

Trong cuộc sống này chúng ta nên xác định vị trí của mình đang sống với ai, làm việc gì thì từ đó mới áp dụng cách ứng xử và phương pháp tu tập phù hợp với hoàn cảnh sống đó để không làm khổ mình khổ người.

Chị đang sống trong gia đình thì chị là một thành viên trong gia đình, gia đình là một thành viên trong cộng đồng xã hội và xung quanh là môi trường sống tự nhiên thì mình phải đối xử với các mối quan hệ đó sao cho đúng chánh pháp.

˗ Đối với bản thân phải giữ gìn 5 tiêu chuẩn đạo đức làm người, đó là gốc thiện pháp để chuyển đổi nhân quả.

˗ Đối với gia đình thì phải làm tròn trách nhiệm bổn phận trong gia đình như con cái đối với cha mẹ, cha mẹ đối với con cái, vợ đối với chồng, chồng đối với vợ; phải sống với đức cần lao nhưng buông xả, có nghĩa là siêng năng làm mọi công việc trong bổn phận của mình nhưng xả tâm không chướng ngại.

˗ Trong cách đối xử với mọi người luôn nhìn mọi người, mọi sự việc xung quanh bằng đôi mắt nhân quả để thể hiện đức nhẫn nhục, tùy thuận, bằng lòng, luôn làm vui lòng mình, vui lòng người, đó chính là sự xả tâm.

˗ Trong công việc phải có đạo đức nghề nghiệp, tức là sống chánh nghiệp và lấy sự chân thật làm đầu…

˗ Làm tốt bổn phận trách nhiệm công dân đối với xã hội như tuân thủ pháp luật, đi đường phải áp dụng đạo đức giao thông…

˗ Phải luôn có ý thức bảo vệ, giữ gìn vệ sinh môi trường sinh thái xung quanh nơi mình đang sống, v.v..

Đó chính là những đạo đức làm người mà người Phật tử cần phải biết vận dụng đúng đối với từng hoàn cảnh trong cuộc sống của mình để đem lại sự bình an cho mình và cho mọi người.

Cuộc sống còn giao tiếp làm việc, còn bổn phận trách nhiệm, còn làm ra của cải vật chất gọi là duyên sanh, từ những duyên sanh này thường gây ra những chướng ngại làm cho tâm mình và mọi người đau khổ. Do vậy, muốn có cuộc sống bình an thì phải trang bị cho mình những sự hiểu biết để khi ứng xử với mọi người, mọi việc, mọi hoàn cảnh mà không gây ra sự đau khổ.

Mọi người, mọi việc, mọi sự vật xung quanh chúng ta đều diễn biến theo quy luật nhân quả. Do vậy, phải biết triển khai tri kiến về quy luật nhân quả để ứng xử với mọi người theo tinh thần không làm khổ mình khổ người thì sẽ không có khổ đau.

Quy luật nhân quả đã xác định rằng gieo nhân thiện, duyên thiện thì mang lại quả ấm no, hạnh phúc, bình an; gieo nhân ác, duyên ác thì phải gặt quả khổ đau. Nhân quả con người xuất phát từ thân, miệng, ý và diễn biến theo 3 thời: quá khứ, hiện tại, vị lai. Hiện tại mình sống thiện, không gieo nhân ác, tức là mình sẽ không phải gặt quả khổ trong tương lai, đồng thời xả bỏ các chướng ngại trong tâm khi những quả khổ ác pháp trong quá khứ xảy đến, tức là làm chủ nhân quả, chuyển nhân quả quá khứ.

Vì thế, giai đoạn đầu tiên của Đạo Phật là phải biết phòng hộ nhân quả. Phòng hộ nhân quả là phải sống với 5 tiêu chuẩn đạo đức làm người, trong giao tiếp với mọi người phải cẩn thận, kỹ lưỡng để không sanh ra những ác pháp.

Ví dụ 1: Ăn uống thực phẩm bằng thực vật hợp vệ sinh, đầy đủ các chất dinh dưỡng, nghỉ ngơi hợp lý để cơ thể có đủ năng lượng làm việc, bảo đảm sức khỏe, không bị mệt mỏi, bị nhiễm bệnh chính là sự phòng hộ nhân quả.

Ví dụ 2: Phải luôn giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống để không tạo điều kiện cho những côn trùng gây bệnh như muỗi, gián, chuột… phát triển phát tán mầm bệnh, đó chính là phòng bệnh.

Ví dụ 3: Không giao du với bạn bè xấu, người xấu trong xã hội để từ đó phát sinh ra những ác pháp làm khổ mình, đó là phòng hộ nhân quả.

Ví dụ 4: Nhà cửa, tài sản phải bảo vệ cẩn thận đề phòng bị mất cắp; công việc phải lên kế hoạch, tính toán kỹ lưỡng kẻo đổ bể, nợ nần, đó là biết cách phòng hộ nhân quả ác.

Ví dụ 5: Phải cẩn thận trong lời ăn tiếng nói để không gây thị phi, đau khổ, hiềm khích đối với người khác để khỏi rước phiền não về mình.

Việc gì trong trách nhiệm, bổn phận của mình thì hãy cố gắng làm cho thật tốt và luôn cân nhắc kỹ lưỡng khi phát sinh những duyên mới để không tạo ra ác pháp.

Giai đoạn thứ hai là xả ly, vì trong quá khứ mình đã từng gieo nhân ác duyên ác nên sẽ gặp những chướng ngại pháp thì lúc này cần phải triển khai tri kiến để xả tâm không chướng ngại trước những ác pháp này, nhờ vậy mà tâm thanh thản, an lạc và vô sự, tâm thanh thản, an lạc và vô sự là làm chủ nhân quả, tức là chuyển đổi nhân quả.

Giai đoạn thứ nhất và thứ hai thì tu ở đâu cũng được, trong mọi hoàn cảnh, trước mọi đối tượng. Trong hoàn cảnh nhân quả của mình phải biết lấy mọi việc xảy ra để triển khai tri kiến Định Vô Lậu thì tri kiến sẽ rất thực tế, sắc bén; và biết lấy mọi hành động hàng ngày để tập Chánh Niệm Tĩnh Giác thì sự tĩnh giác đó mới cao. Nhờ trau dồi Định Vô Lậu và tập luyện Định Chánh Niệm Tĩnh Giác thì mới triển khai tri kiến giải thoát được.

Người cư sĩ sống trong gia đình ngoài trách nhiệm bổn phận với nhân quả của mình thì phải biết hướng tới cuộc sống giải thoát không vướng bận duyên sanh, nên cần phải bố trí thời gian rảnh rỗi để thọ Bát Quan Trai (có thể 1 đến 2 ngày trong một tháng hoặc ít hơn hoặc nhiều hơn tùy vào điều kiện hoàn cảnh). Trong ngày thọ Bát Quan Trai, người này không vướng bận đến nhà cửa, tài sản, các mối quan hệ, công việc… mà chỉ xoay vào nội tâm để xả các chướng ngại pháp bên trong bản thân mình, nhờ đó mà tâm thanh thản, an lạc và vô sự. Ngày hôm đó người cư sĩ tập sống như những bậc tu hành giải thoát, tập sống như Phật, nhờ duyên này mà đời đời sanh ra được làm người, được gặp chánh pháp, không gặp tà sư ngoại đạo.

Sau khi thọ Bát Quan Trai xong thì tri kiến quán xét Định Vô Lậu sẽ càng sắc bén và sức tĩnh giác sẽ càng cao, giúp cho người này trở về đời sống bình thường với 5 giới, nhìn đời bằng đôi mắt nhân quả sâu sắc hơn, nhờ vậy mà dễ dàng xả tâm trong cảnh động, sống không còn làm khổ mình khổ người nữa.

Cho nên, Đạo Phật có một chương trình giáo dục đào tạo giúp cho con người có đạo đức gọi là Bát Chánh Đạo, thì 5 lớp đầu tiên: Lớp Chánh Kiến, Lớp Chánh Tư Duy, Lớp Chánh Ngữ, Lớp Chánh Nghiệp, Lớp Chánh Mạng thuộc về đời sống đạo đức của con người. Vì vậy, mục đích của Đạo Phật là xây dựng cho con người một nền đạo đức nhân bản – nhân quả, sống không làm khổ mình khổ người, trên nền tảng đạo đức nhân bản – nhân quả đó mới đi sâu vào thiền định.

Tóm lại, khi còn sống trong gia đình thì chị cần phải sống 5 giới cho nghiêm chỉnh, sống đúng bổn phận đạo đức trong gia đình cũng như ngoài xã hội và xả tâm bằng cách nhìn đời bằng đôi mắt nhân quả, thỉnh thoảng thọ Bát Quan Trai để gieo duyên làm một bậc tu hành giải thoát không vướng bận duyên sanh sau này.

2/ Quy luật nhân quả:

Quy luật nhân quả nói ngắn gọn là quy luật duyên hợp, từ nhân ban đầu hợp với các duyên để thành quả và khi hết duyên thì tan hoại.

Ví dụ 1: Từ hạt cam gieo xuống, nếu có các duyên như đất, nước, gió, nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, phân bón, khí hậu, chăm sóc… phù hợp thì phát triển thành cây và cho ra những quả cam.

Người ta có thể chuyển đổi từ quả cam chua thành trái cam ngọt bằng cách thêm những chất dinh dưỡng cần thiết, nên nhân quả có thể chuyển đổi được.

Và quả cam đó có thể bị già và rơi xuống, bị gió bão làm cho rụng, bị sâu ăn, bị con người thu hoạch… đó là những duyên làm cho quả cam bị tan hoại.

Ví dụ 2: Một người muốn xây cái nhà là nhân, người này chuẩn bị tiền, thuê kỹ sư vẽ thiết kế, thuê nhân công, máy móc công cụ… là duyên, các duyên này hợp lại sau một thời gian thì thành cái nhà là quả.

Một thời gian sau (5, 10 hay 100 năm sau) thì ngôi nhà có thể bị chính phủ giải tỏa để làm các công trình công cộng, có thể bị bão lụt làm sập, có thể bị tháo dỡ, có thể bị xuống cấp hư hỏng không sử dụng được… đó là những duyên tan của ngôi nhà.

Cũng ngôi nhà đó, sau thời gian ở bị xuống cấp người ta có thể cải tạo, sơn phết, làm mới lại… gọi là chuyển đổi nhân quả.

Đức Phật và Trưởng lão Thích Thông Lạc với trí tuệ vô lậu không còn bị ngăn cách bởi không gian và thời gian đã xác định mọi vật trong vũ trụ này đang vận hành theo quy luật nhân quả, từ những vật rất nhỏ như hạt bụi cho đến hành tinh khổng lồ, từ những loài thảo mộc cho tới động vật và con người, từ những hiện tượng hữu hình cho đến các trạng thái vô hình như tư tưởng, tình cảm… đều đang diễn biến theo quy luật nhân quả.

Cho nên, muốn nghiên cứu về quy luật nhân quả phải đi từ những điều cụ thể, rõ ràng, khoa học, mắt thấy, tai nghe được. Mà nhân quả cụ thể, rõ ràng và khoa học nhất chính là nhân quả thảo mộc, ai cũng đều có thể quan sát trực tiếp rõ ràng được.

Khi nghiên cứu về nhân quả thảo mộc thì phải phân tích duyên hợp, đặc tướng, đặc tính, duyên chuyển đổi, duyên tan của nhân quả, từ đó rút ra các kết luận để trở thành tri kiến như thật rồi áp dụng đối với các sự vật hay hiện tượng khác đang xảy ra xung quanh chúng ta.

Nhân quả con người cũng rõ ràng, khoa học như nhân quả thảo mộc, nhưng trừu tượng và sống động nên đòi hỏi sự phân tích mổ xẻ một cách kỹ lưỡng trên nhiều góc độ thì mới thấm nhuần được đường đi nhân quả của con người.

Khi hiểu nhân quả thì chúng ta biết gieo nhân ác sẽ đưa lại sự khổ đau, nên ta biết khéo léo gieo những nhân thiện, duyên thiện để được quả thiện. Do nhân quả là quy luật duyên hợp – duyên tan, nên nó không phải là ta, của ta và bản ngã của ta, chính vì vậy ta xả tâm trước các ác pháp tác động để cho tâm hồn luôn được thanh thản, an lạc, vô sự.

Nhân quả con người là những hành động xuất phát từ thân, khẩu, ý do vô minh điều khiển, tức là do tâm tham, sân, si điều khiển, dù là nhân quả có thiện thì cũng là pháp sanh diệt, nên nó phải vô thường, chịu sự biến hoại và khổ đau. Như vậy, còn nhân quả thì vẫn sẽ còn sự khổ đau, do đó để thoát ra khỏi quy luật nhân quả thì cần phải ly dục ly ác pháp, tức là ly tham, sân, si, mà ly tham, sân, si thì tâm sẽ bất động, tâm bất động là chỗ không có nhân quả nên không còn tái sanh luân hồi, vĩnh viễn chấm dứt khổ đau.

Cho nên, hiểu về quy luật nhân quả là phải biết áp dụng để xây dựng một cuộc sống tốt đẹp, giải thoát. Vì vậy, ý nghĩa của sự hiểu biết về quy luật nhân quả là xây dựng cho con người một nền đạo đức nhân bản – nhân quả, sống không làm khổ mình khổ người, khi chúng ta ứng dụng vào cuộc sống thuần thục rồi thì trên nền tảng đạo đức đó mới tiến sâu vào thiền định và chấm dứt tái sanh luân hồi.

Người cư sĩ phải biết lấy 5 tiêu chuẩn đạo đức nhân bản làm nền tảng cho cuộc sống, lấy đạo đức nhân quả để đối xử với mọi người và dùng tri kiến nhân quả để phòng hộ tâm, thỉnh thoảng thọ Bát Quan Trai để gieo duyên làm một bậc tu hành giải thoát không vướng bận duyên sanh sau này. Nếu mọi người đều biết áp dụng và sống được như vậy thì xã hội này là thiên đường tại thế gian.

TM. Ban Biên Tập

Sc. Nguyên Thanh