Pháp tu cho người già

Quý bạn đọc vui lòng chọn định dạng pdf hoặc epub, rồi nhấn “Đọc” ở trên để đọc toàn bộ nội dung bài triển khai tri kiến giải thoát, hoặc xem trực tiếp như sau:

Ngày 29 tháng 8 năm 2024

PHÁP TU CHO NGƯỜI GIÀ

Phật tử M.T thưa hỏi

Hỏi: Dạ con Mỹ Tuệ kính chào sư cô ạ. Dạ con kính xin sư cô cho con xin thưa hỏi về pháp tu cho người già của Trưởng lão dạy, kẻo con tự xem sách tự tu sợ không đúng rồi vào trạng thái tưởng. Con già rồi, 79 tuổi rồi, nên con muốn ngoài học đạo đức ra con còn muốn tu thêm pháp tu cho người già nữa. Vậy con kính xin cô hoan hỷ sách tấn chỉ dạy cho con với, con chân thành kính cảm ơn cô ạ. Dạ con rất tha thiết kính xin sư cô giúp con với!

Đáp: Kính gửi bác Mỹ Tuệ!

Bác tuy tuổi đã cao nhưng lại hun đúc ý chí tu hành giải thoát, thì thật là một điều rất đáng khâm phục. Bác hãy giữ mãi ý chí này nhé!

Người già thì cơ thể bị lão hóa, sức khỏe không được như lúc tuổi còn trẻ. Với lại, do tuổi cao sức yếu, nên vô thường đến thình lình lúc nào không chờ đợi mình. Đối với người già, mỗi phút giây trôi qua đều hết sức quý giá, do đó bác hãy tận dụng để tu tập cho tâm hồn được giải thoát và không còn tái sanh nữa.

Người già cần lấy 5 tiêu chuẩn làm căn bản cho đời sống và thường xuyên đẩy lui các chướng ngại pháp trên bốn chỗ thân, thọ, tâm, pháp của mình, gọi là tu tập Tứ Niệm Xứ trên Tứ Niệm Xứ. Vậy Tứ Niệm Xứ trên Tứ Niệm Xứ có nghĩa là gì?

Cụm từ “Tứ Niệm Xứ” thứ nhất có nghĩa là trạng thái tâm thanh thản, an lạc, vô sự, là chân lý giải thoát.

Cụm từ “Tứ Niệm Xứ” thứ hai có nghĩa là bốn chỗ nghiệp tác động, gồm: thân, thọ, tâm và pháp.

Do vậy, Tứ Niệm Xứ trên Tứ Niệm Xứ có nghĩa là giữ gìn và bảo vệ chân lý thanh thản, an lạc, vô sự trước sự tác động của nghiệp lực trên bốn chỗ thân, thọ, tâm, pháp.

Bác đang học tập và sống đời sống đạo đức nhân bản, do vậy bác có thể áp dụng pháp tu tập Tứ Niệm Xứ trên Tứ Niệm Xứ để giữ gìn chân lý thanh thản, an lạc, vô sự.

Tiền thân của Tứ Niệm Xứ chính là Định Thư Giãn, giữ tâm thanh thản, an lạc và vô sự và đẩy lui những chướng ngại pháp.

Nếu bác đang sống chung, giao tiếp với mọi người, thì luôn nhìn đời bằng đôi mắt nhân quả để ứng xử với mọi việc bằng hành động không làm khổ mình khổ người. Nghĩa là tất cả những gì xảy đến bác đều thấy là nhân quả, bác hãy vui vẻ đón nhận với tâm không chướng ngại, thì bác sẽ bình an trong nhân quả đó.

Bác cũng có thể tham khảo những bài triển khai Định Vô Lậu căn bản như Nhân quả thảo mộc, Nhân quả con người, Các pháp vô thường, Thân vô thường, Tứ Vô Lượng Tâm… để biết cách triển khai Định Vô Lậu.

Khi lao tác, quét nhà, nhặt rau hay đi dạo… bác đều có thể tập tĩnh giác bằng cách trau dồi lòng từ. Ví dụ:

– Tác ý: “Cẩn thận không dẫm đạp chúng sanh tôi biết tôi đang đi”, rồi quan sát cẩn thận để không dẫm đạp chúng sanh trước khi bước đi.

– Tác ý: “Cẩn thận không làm tổn thương chúng sanh tôi biết tôi đang quét nhà”, rồi lưu ý để không làm tổn thương các loài côn trùng, kiến bé nhỏ khi quét nhà…

Bác có thể đọc lại bài “Lòng từ đối trị tâm sân trong đời sống” để biết cách trau dồi lòng từ, rèn luyện sức tĩnh giác trong đời sống.

Khi không phải tiếp duyên, không phải làm công việc gì, thì bác ngồi chơi xả tâm, giữ tâm thanh thản, an lạc, vô sự, tức là tu Tứ Niệm Xứ trên Tứ Niệm Xứ.

Hàng ngày thì bác cứ tu như người không tu, tu trong các oai nghi đi, đứng, nằm, ngồi đều được, chứ không cần phải ngồi kiết già mới gọi là tu.

Oai nghi nào cũng giữ tâm bất động, thanh thản, an lạc, vô sự. Khi có chướng ngại pháp xảy ra trên bốn chỗ thân, thọ, tâm, pháp thì dùng cây chổi thần, pháp Như Lý Tác Ý, quét sạch chướng ngại. Khi thân tâm không còn chướng ngại, được thanh tịnh, giải thoát, đó là tâm thanh thản, an lạc, vô sự.

Vậy sử dụng cây chổi thần Như Lý Tác Ý quét sạch các chướng ngại pháp như thế nào?

Khi bác đang ngồi trên ghế một cách thoải mái và thấy tâm rỗng rang, thì tác ý nhắc tâm: “Tâm phải thanh thản, an lạc, vô sự” để kéo dài trạng thái thanh thản, an lạc, vô sự.

Khi trên tâm xuất hiện một niệm, ví dụ như nhớ con cháu, hoặc nhớ người này, người khác thì ý thức tư duy: “Đây là nhân quả, có duyên nợ thì hợp thành con cháu, gặp người này người kia, hết duyên thì đâu còn nữa. Do vậy, không có gì là ta, là của ta, tại sao ta lại dính mắc vào nhân quả để tâm bị động. Thân này còn không giữ được, ngồi đó mà nhớ con, nhớ cháu, dính mắc người này, người kia, liệu có ích gì?”, rồi bác dùng pháp Như Lý Tác Ý nhắc tâm: “Đây là nhân quả, tâm không được dính mắc, tâm phải bất động, thanh thản, an lạc, vô sự”.

Hoặc có một sự việc gì khởi lên trong tâm thì bác tư duy: “Tất cả các pháp trên thế gian này đều vô thường, tâm niệm của mình cũng là vô thường, tâm không được phóng dật theo các pháp, tâm phải thanh thản, an lạc, vô sự” để xả những tâm niệm lăng xăng khởi lên trong đầu.

Đó là cách thức buông xuống một chướng ngại pháp trong tâm, thì tâm trở về trạng thái thanh thản, an lạc, vô sự.

Bác tiếp tục ngồi chơi giữ tâm thanh thản. Nếu thấy thân đau nhức chỗ này, chỗ khác, ví dụ như đau đầu, thì bác biết là có cảm thọ khổ trên thân, tức là ác pháp xuất hiện, nên bác dùng Định Chánh Niệm Tĩnh Giác câu hữu với pháp Như Lý Tác Ý để đẩy lui nó. Bác có thể nương theo cánh tay để tác ý đẩy bệnh: “Thọ là vô thường, cái bệnh đau đầu hãy rời khỏi thân ta, an tịnh thân hành tôi biết tôi đưa tay ra, an tịnh thân hành tôi biết tôi đưa tay vô”, rồi im lặng đưa tay ra, đưa tay vô đúng 5 lần, rồi lại tác ý như trước. Bác tu tập từ 10 – 20 phút, cho đến khi cảm thọ đau trên thân chấm dứt.

Thỉnh thoảng bác tác ý: “Thân này không sợ đau, không sợ già, không sợ bệnh, không sợ chết. Tâm phải bất động, thanh thản, an lạc, vô sự”.

Khi thân tâm được an ổn thì nó trở về trạng thái thanh thản, an lạc, vô sự.

Bấy giờ nếu hàng xóm có bật nhạc karaoke to ầm ĩ, thì bác biết đây là chướng ngại trên mặt trận pháp, thì bác liền tư duy: “Đây là pháp vô thường, hôm qua không hát, hôm nay lại hát, hát xong thì dừng, chứ không lẽ hát hoài? Tâm không dính mắc, không bị pháp vô thường này chi phối”. Xong thì bác tác ý: “Đây là pháp vô thường sanh diệt, tâm phải bất động, thanh thản, an lạc, vô sự”.

Nếu ngồi một lúc thấy thân tâm uể oải, lười biếng, hoặc buồn ngủ, đó là tướng của nghiệp si, thì bác hãy mau mau dùng pháp để phá tâm si mê này. Bác có thể đi bộ tới lui để thân động, hoặc đi kinh hành chánh niệm tĩnh giác, hoặc nương theo cánh tay đưa ra đưa vào để tâm chú ý trên cánh tay… những pháp này đều có thể phá hôn trầm, thùy miên.

Ví dụ: Bác dùng pháp Như Lý Tác Ý: “Tâm phải sáng suốt, tỉnh táo như ban ngày, đi kinh hành tôi biết tôi đi kinh hành”, rồi bác đi kinh hành bình thường không đếm bước chân và thỉnh thoảng tác ý; hoặc đếm từng bước chân cũng được: đếm “một” bước chân trái, đếm “hai” bước chân phải… cho đến 20 bước thì tác ý lại như trên, cứ như vậy cho đến khi nào tâm tỉnh táo thì tiếp tục ngồi chơi xả tâm.

Cách tu như vậy là xả tâm vô lượng để bảo vệ chân lý bất động thanh thản, an lạc, vô sự.

Có vô lượng tâm chướng ngại thì chúng ta dùng cây chổi Như Lý Tác Ý quét vô lượng lần để đuổi chướng ngại pháp ra khỏi thân tâm của mình, gọi là xả tâm vô lượng. Pháp này còn có tên gọi là pháp quét tâm hay pháp xả tâm.

Ngày xưa, ông Châu Lợi Bàn Đặc đầu óc u tối, học không thuộc bài, nên Đức Phật dạy ông pháp quét tâm. Ông chỉ siêng năng quét tâm một thời gian mà chứng đạo quả A La Hán. Vì thế, nếu chúng ta nỗ lực quét tâm, tâm sẽ trở nên thanh tịnh và giải thoát.

Như vậy, người già nên sống đúng 5 giới và tu pháp Tứ Niệm Xứ trên Tứ Niệm Xứ, tức là giữ tâm thanh thản, an lạc, vô sự và quét sạch những chướng ngại pháp trên bốn chỗ thân, thọ, tâm, pháp. Khi bị hôn trầm, thùy miên, tức là bị nghiệp si tác động thì hãy dùng pháp để phá niệm si này để tâm được tỉnh táo, sáng suốt trở lại.

Lưu ý rằng niệm si rất khó phá, không phải dễ. Do tâm si mà làm cho chúng ta mất tĩnh giác, nên mới khởi tâm tham, sân. Tướng trạng của tâm si là uể oải, lười biếng, mệt nhọc, bần thần, rũ rượi, hôn trầm, vô ký, thùy miên… Muốn phá tâm si thì nương theo thân hành của mình mà tu tập, tác ý trước, hành động sau. Ví dụ: Tác ý: “Đi kinh hành tôi biết tôi đi kinh hành”, rồi mới bước đi 10 hoặc 20 bước, thì tác ý trở lại. Hoặc: “Đưa tay ra tôi biết tôi đưa tay ra, đưa tay vô tôi biết tôi đưa tay vô”, rồi đưa tay ra, đưa tay vô, đếm “một”, cứ đưa ra, đưa vô như thế cho đến “năm”, thì tiếp tục tác ý trở lại.

Vì cơ thể người già có nhiều bộ phận lão hóa, hoạt động không còn như lúc trẻ, nên bác không cần thức khuya, dậy sớm, mà chỉ cần tu vừa sức và không gò ép theo thời khóa. Lúc nào bác thấy tỉnh táo thì ngồi chơi xả tâm, tức là tu Tứ Niệm Xứ giữ tâm thanh thản và xả tâm chướng ngại. Trong lúc ngồi tu có niệm hôn trầm, thùy miên thì cố gắng đuổi để tâm được tỉnh táo. Đến giờ nghỉ thì bác cứ nghỉ ngơi bình thường.

Bác cứ siêng năng giữ tâm thanh thản, thường xuyên đẩy lui các chướng ngại pháp trên thân của mình, thì tâm sẽ có nội lực. Khi trên thân có cảm thọ bệnh, thì bác có thể dùng nội lực giữ tâm thanh thản và tác ý đuổi cảm thọ bệnh, làm cho cơn bệnh giảm nhẹ dần cho đến khi triệt tiêu.

Bác hãy suy nghĩ rằng: Tất cả các pháp đều vô thường, cái thân này là thân duyên hợp, chỉ theo quy luật nhân quả mà tạo thành để rồi muôn đời phải thọ lấy sự đau khổ, chứ nó có ý nghĩa gì đâu. Còn ham muốn, giận hờn, dính mắc là còn tạo nghiệp, còn tạo nghiệp là tạo ra quy luật nhân quả để phải tương ưng với thân người hay thân các loài vật mà thọ lấy những nỗi đau khổ sanh, già, bệnh, chết không bao giờ dứt trong môi trường sống này. Do vậy, ta phải quyết tâm tu tập để ra khỏi quy luật nhân quả, ra khỏi môi trường sống đầy đau khổ này.

Trên thế gian này có gì là ta, là của ta đâu? Cái thân này chết còn mang theo không được, tại sao ngồi đó mà thương con, nhớ cháu, rồi dính mắc bao nhiêu kỷ niệm buồn vui để làm gì? Tất cả đều là nhân quả vay trả, đều là hình bóng nhân quả hợp tan, không có gì là ta, là của ta, do vậy hãy buông xuống cho thật sạch để tâm được thanh thản, an lạc, vô sự, đó là chân lý giải thoát, không sanh, không diệt, đó là nơi Đức Phật, các bậc Thánh tăng và Trưởng lão Thích Thông Lạc đang an trú.

Người già tuy sức khỏe yếu, nhưng họ đã trải qua nhiều sóng gió cuộc đời, nếm trải biết bao nhiêu thăng trầm trong cuộc sống, chịu đựng biết bao nhiêu đau khổ, cho nên họ rất hiểu bản chất cuộc đời, tất cả đều là đau khổ. Cuộc đời chỉ là những vở tuồng trên sân khấu nhân quả hợp tan để mà gây đau khổ cho nhau. Vậy hãy buông xuống hết, tâm không dính mắc vào bất cứ pháp nào trên thế gian này, thì tâm sẽ giải thoát ra khỏi quy luật nhân quả.

Hàng ngày lúc nào rảnh rang thì bác cứ tu tập ngồi chơi xả tâm, giữ tâm bất động, thanh thản, an lạc, vô sự thì tâm bác sẽ thanh tịnh và có nội lực để giúp bác vượt qua những cảm thọ bệnh và bất động trước cận tử nghiệp của mình.

Cô Liễu Kim là một cư sĩ mang trong mình nhiều thứ bệnh, phải trải qua những cuộc phẫu thuật đau đớn trên giường bệnh, nhưng với lòng nhiệt tâm, sự tin tưởng vào Trưởng lão Thích Thông Lạc, mà cô siêng năng tu tập, để đến khi trước giờ phút lâm chung, được bức thư sách tấn của Thầy, cô đã giữ được tâm bất động trước cận tử nghiệp của mình, không còn tái sanh nữa.

Bức thư của Thầy rất ngắn gọn, nhắc nhở cô giữ gìn tâm bất động, thanh thản, an lạc, vô sự, đó là nơi vĩnh viễn không còn đau khổ nữa. Và cô đã giữ được tâm bất động để trở về với Phật, với Thầy.

Thời Đức Phật, ngài Hiếp Tôn Giả 80 tuổi mới theo Phật tu hành, nhưng nhờ nỗ lực tinh tấn tu hành xả tâm mà ngài chứng đạo giải thoát, chấm dứt sanh tử luân hồi. Do vậy, bác hãy cố gắng siêng năng tu tập hàng ngày, hàng giờ, hàng phút, hàng giây bảo vệ tâm bất động, thanh thản, an lạc, vô sự để cứu mình ra khỏi nhà sanh tử.

Con người sinh ra trên cuộc đời ai cũng có bốn nỗi khổ sanh, già, bệnh, chết. Muốn thoát khỏi bốn nỗi khổ này thì phải tìm cái không sanh, không già, không bệnh, không chết. Muốn thấy cái không sanh, không già, không bệnh, không chết thì phải xả tâm, để tâm không dính mắc vào các pháp bị sanh, bị già, bị bệnh, bị chết. Các pháp bị sanh, bị già, bị bệnh, bị chết là các pháp thế gian, là gia đình, tài sản, sự nghiệp… Tâm phải buông xuống hết, để không dính mắc bất cứ pháp thế gian này thì tâm sẽ thanh thản, an lạc, vô sự, đó là tâm không bị sanh, không bị già, không bị bệnh, không bị chết, tức là tâm giải thoát.

Bác hãy dành những năm tháng cuối đời để tìm cầu cái không sanh, không già, không bệnh, không chết bác nhé!

Tóm lại, pháp tu của người già là ngồi chơi xả tâm, tức là tu Tứ Niệm Xứ trên Tứ Niệm Xứ. Khi có chướng ngại nào xảy ra trên bốn chỗ thân, thọ, tâm, pháp, thì dùng pháp Như Lý Tác Ý đuổi đi cho thật sạch để bảo vệ chân lý thanh thản, an lạc, vô sự. Cứ siêng năng tu tập đến khi tâm đủ nội lực bất động trước cận tử nghiệp thì không còn tái sanh luân hồi.

TM. Ban Biên Tập
Sc. Nguyên Thanh
…

– P/s: Tham khảo thêm các bài viết:

[1] Nhân quả thảo mộc

[2] Lòng từ đối trị tâm sân trong đời sống