Thọ Bát Quan Trai

Quý bạn đọc vui lòng chọn định dạng pdf hoặc epub, rồi nhấn “Đọc” ở trên để đọc toàn bộ nội dung bài triển khai tri kiến giải thoát, hoặc xem trực tiếp như sau:

Ngày 30 tháng 9 năm 2019

THỌ BÁT QUAN TRAI

Phật tử Q.M thưa hỏi

Hỏi: Con chào cô Nguyên Thanh, khi tu tập Thọ Bát Quan Trai trọn vẹn 24h, con không thể tỉnh thức được, nhất là khung 2h sáng, còn những khung giờ khác, con cũng bị hôn trầm xen kẽ, cho dù con có tác ý nhắc nhở, nhưng nó không ngăn được trọn vẹn. Rất mong cô chỉ dẫn lại giúp con. Cảm ơn cô!

Đáp: Kính gửi chị Q.M!

Ngày Thọ Bát Quan Trai là ngày sống với 8 giới tướng và buông xả các chướng ngại pháp trong tâm để tâm trở về trạng thái thanh thản, an lạc, vô sự, nói nôm na là ngày đó không làm gì cả, không giao tiếp với ai, chỉ ngồi chơi xả tâm mà thôi.

Khi Thọ Bát Quan Trai thì chúng ta nên chọn khung giờ phù hợp với bản thân, chứ không phải nhất thiết dậy 2h sáng vì nghiệp lực tham, sân, si của mỗi người khác nhau, không ai giống ai, mục đích là trong giờ tu có sự tỉnh táo để xả tâm, ly dục ly ác pháp. Khi xả tâm được rồi thì tâm sẽ thanh thản, an lạc, vô sự, lúc này mới tăng giờ lên thì thân tâm sẽ thích ứng mà không có mệt nhọc.

Về giờ giấc, chị có thể chọn, ví dụ: 9 giờ hoặc 10 giờ tối đi ngủ – 4 giờ sáng dậy rồi tu tập khoảng 1 giờ cho có chất lượng đến 5 giờ sáng; sau đó thì nằm nghỉ (có thể ngủ lại) hoặc đi bách bộ thư giãn, lao tác cho tới 7 giờ sáng thì tu tới 9 giờ hoặc 10 giờ sáng; sau đó nghỉ ngơi ăn cơm và ngủ trưa cho tới 2 giờ chiều; từ 2 giờ chiều tu tới 5 giờ chiều, 5 – 7 giờ chiều thì nằm nghỉ (có thể ngủ lại cũng được), lao tác; 7 giờ tu tập tới 9 giờ hoặc 10 giờ tối.

Mục đích của Đạo Phật là làm chủ sanh, già, bệnh, chết, thì tu tập có nghĩa là làm chủ từng tâm niệm, từng thời gian nhỏ rồi mới làm chủ trong thời gian dài.

Ví dụ, như một người làm bánh mỳ thì đầu tiên người đó phải làm 1 cái bánh thật ngon, thật chuẩn, nắm vững công thức và kỹ thuật cho chắc chắn, sau đó mới tăng nguyên liệu, nhân công để làm 10 cái, 100 cái, 1.000 cái thì chất lượng vẫn không thay đổi. Còn người nào chưa biết cách làm một 1 cái bánh thật ngon mà vội sản xuất hàng loạt thì kết quả không có mà còn lãng phí nguyên liệu, thời gian và tiền bạc.

Tu tập cốt ở chất lượng chứ không phải ở việc thức khuya dậy sớm, miễn sao trong giờ tu làm chủ được tâm mình, nghĩa là xả tâm cho được. Muốn xả tâm được thì cần phải tĩnh giác chánh niệm và triển khai Định Vô Lậu phân tích thấu suốt từng tâm niệm, rồi tác ý xả bỏ gốc tham, sân, si sanh ra niệm đó, làm như vậy chính là triển khai tri kiến giải thoát.

Dù tu 5 phút, 15 phút hay 30 phút hoặc 1 giờ mà có chất lượng (xả tâm được) còn hơn tu 4 giờ mà không có chất lượng (hôn trầm quá nhiều, không xả tâm được).

Dù tu 1 tâm niệm mà phân tích mổ xẻ thấu suốt rõ ràng và xả tâm được còn hơn tu ào ạt mà cuối cùng không làm chủ được tâm niệm nào (triển khai sơ sơ cho có chứ không kỹ lưỡng).

Dù nhiếp tâm 1 hơi thở có chất lượng còn hơn tu nhiếp tâm 30 phút mà bị thất niệm hoặc vọng niệm quá nhiều.

Tu hành cũng như làm các công việc khác, phải chất lượng từ những cái nhỏ thì khi làm những cái lớn mới dễ dàng được.

Nếu thức dậy sớm quá với sức tỉnh của bản thân thì tâm sẽ không tỉnh táo, thường hôn trầm, vô ký, thùy miên, nên phải đi kinh hành để phá hôn trầm, nhưng đi quá nhiều thì thân sẽ mỏi mệt, dẫn tới việc ngồi lại xả tâm không hiệu quả, xả tâm không hiệu quả thì hôn trầm không phá được, cái vòng luẩn quẩn như vậy sẽ làm cho chất lượng tu tập không cao.

Cho nên, chúng ta phải lượng sức của mình và chọn thời khóa phù hợp để tu tập. Trong thời khóa đã chọn này, khi tu tập nếu có hiện tượng hôn trầm thì siêng năng đi kinh hành để phá, nếu vẫn không hết thì nên xem xét lại giới luật, vì giới luật là chỗ xả tâm ly dục ly ác pháp, ly dục ly ác pháp là ly tham sân, si, ly tham, sân, si thì hôn trầm phải giảm.

Đức Phật dạy: “Ta không thấy một pháp nào khác đưa đến hôn trầm chưa sanh lại không sanh mà đã sanh thì bị diệt như là dõng mãnh giới, tinh tấn giới”. Vì thế, chính chỗ xả tâm, ly dục ly ác pháp là chỗ quyết định đến sức tỉnh thức của chúng ta.

Như đã nói ở trên, điều đầu tiên là chị nên chọn thời khóa cho phù hợp với bản thân, không nên tu theo thời khóa của người khác hoặc theo mức trung bình do các trú xứ đặt ra, vì trên cuộc đời này không có ai giống ai cả, đặc tướng, đặc tính mỗi người mỗi khác, không thể quy đồng mẫu số giống nhau được. Quá trình chọn thời khóa có thể phải mất vài lần thọ Bát Quan Trai thì mới phù hợp.

Trong lớp Chánh Kiến năm 2005 – 2006, đây là lớp cho những người chuyên tu, ngay từ những buổi đầu tiên Trưởng lão Thích Thông Lạc đã nhắc nhở các tu sinh phải chọn thời khóa phù hợp với khả năng của bản thân, chứ không bắt mọi người thực hiện cố định một thời khóa hoặc bắt người nọ phải giống người kia.

Còn vấn đề về cách thức tu tập, mặc dù chị không hỏi nhưng Nguyên Thanh cũng xin nói qua vì nó cũng liên quan tới vấn đề tỉnh thức, phá hôn trầm.

Tu tập thọ Bát Quan Trai là sống một mình để xả các chướng ngại trên thân và tâm, nói đơn giản là ngồi chơi xả tâm. Vậy ngồi chơi xả tâm như thế nào?

Trước hết là phải xác định trạng thái bình thường của tâm, đó chính là trạng thái thanh thản, an lạc, vô sự, đây là chân lý Diệt đế của Đạo Phật mà ai cũng có dù chưa tu. Trạng thái này như thế nào?

Khi chúng ta quan sát tâm niệm của mình thấy không khởi lên niệm lo lắng, giận hờn, tính toán, suy tư… thì đó là tâm đang thanh thản; còn thân không đau nhức, mỏi mệt thì thân đang an lạc; ngồi chơi không làm gì là vô sự. Rõ ràng trạng thái này ai cũng có, dù ít hay nhiều, nên nó gọi là chân lý.

Vậy chúng ta cảm nhận trạng thái này ra sao?

Tâm thanh thản, an lạc, vô sự là trạng thái tâm không phóng dật theo các pháp bên ngoài nên quay vào biết các động dụng trên thân hành. Nếu ngồi chơi thì tâm sẽ biết hơi thở vô ra một cách nhẹ nhàng, tự nhiên; nếu đi, đứng, nhấc tay, động chân thì tâm sẽ biết trên sự động dụng của thân hành đi, đứng, nhấc tay, động chân đó.

Thực hiện cách tu tập ngồi chơi xả tâm như sau:

Khi tâm tỉnh táo sáng suốt thì ngồi bình thường trên ghế hoặc tựa lưng vào tường thoải mái (không cần kiết già) và tác ý nhắc tâm: “Tâm bất động, thanh thản, an lạc, vô sự”, rồi cảm nhận trạng thái thanh thản, an lạc, vô sự của tâm và thân. Một lúc sau, có thể 10-30 giây sau thì có một niệm xẹt qua làm tâm mất đi sự thanh thản, thì chúng ta cần phải lấy tâm niệm này làm đề tài phân tích, mổ xẻ để thấu suốt tâm niệm này. Nếu tâm niệm này mang đến sự khổ đau, làm khổ mình khổ người, đưa đến quả báo khổ đau, hoặc không có thật, là nhân quả sanh diệt vô thường thì tác ý xả bỏ; nếu tâm niệm này không có tính chất làm khổ mình khổ người (ví dụ như niệm về tri kiến giải thoát) thì tác ý: “Ta đã hiểu rồi, không sanh khởi tới lui nữa”. Khi xả xong tâm niệm đó thì tâm trở về trạng thái thanh thản, lúc này tiếp tục tác ý nhắc: “Tâm bất động, thanh thản, an lạc, vô sự”.

Nếu ngồi một lúc thấy có cảm thọ khổ nào khởi lên trên thân làm cho thân mất trạng thái an lạc, ví dụ như nhức mỏi vai thì chúng ta nương theo thân hành tác ý xả cảm thọ khổ đó. Ví dụ: “Thọ là vô thường, cái nhức mỏi trên vai hãy rời khỏi thân ta, an tịnh thân hành tôi biết tôi đưa tay ra, an tịnh thân hành tôi biết tôi đưa tay vô”, rồi tác ý: “đưa ra” thì đưa tay ra, tác ý: “đưa vô” rồi đưa tay vô, đếm “một”; cứ như vậy 5 lần thì tác ý lại câu: “Thọ là vô thường…”. Có thể tác ý cho đến lúc nào không còn cảm thọ khổ trên vai nữa, hoặc có giảm nhiều thì tiếp tục ngồi chơi, tác ý: “Tâm bất động, thanh thản, an lạc, vô sự”.

Nếu ngồi một lúc thấy có hiện tượng hôn trầm thì đứng dậy đi kinh hành Chánh Niệm Tĩnh Giác hoặc đi bình thường để động thân và thỉnh thoảng tác ý: “Tâm phải tỉnh táo, sáng suốt, không được hôn trầm!”.

Đi kinh hành một lúc sau, nếu thấy mỏi thì chúng ta ngồi lại thư giãn (Định Thư Giãn) bằng cách tác ý nhắc: “Thân phải thư giãn, các cơ buông thõng bình thường, tâm không được suy nghĩ điều gì, hãy thanh thản, an lạc, vô sự”. Lúc tu Định Thư Giãn thì ban đầu nếu tâm khởi niệm gì cứ kệ nó, coi như mình không tu, đang nghỉ ngơi, nhưng sau này khi xả tâm thuần thục thì quán xét tâm niệm đó và tác ý nhắc tâm: “Tâm phải thanh thản, an lạc, vô sự!”.

Khi thân tâm hồi phục trở về trạng thái bình thường thì tác ý: “Tâm bất động, thanh thản, an lạc, vô sự”, sau đó cảm nhận trạng thái thanh thản, an lạc trên tâm và thân, nếu có chướng ngại khởi lên trong tâm thì xả chướng ngại đó, nếu chướng ngại xảy ra trên thân thì khắc phục chướng ngại trên thân, nếu hôn trầm thì đi kinh hành Chánh Niệm Tĩnh Giác… như trên đã trình bày.

Đó là cách thức tu tập ngồi chơi xả tâm bằng phương pháp Tứ Chánh Cần, xả các chướng ngại thì thân tâm sẽ thanh thản, an lạc, vô sự, đó là trạng thái giải thoát.

Khi áp dụng Tứ Chánh Cần thì nên phân chia thời gian hợp lý, có khoảng tu, có khoảng nghỉ ngơi thư giãn, ví dụ: Tu 15 phút nghỉ 15 phút, tu 30 phút nghỉ 30 phút…

Khi nghỉ ngơi, ví dụ nghỉ 15 phút thì chúng ta có thể đi tản bộ, hoặc ngồi chơi bình thường như không tu pháp gì, nhưng quan sát môi trường xung quanh chúng ta. Ví dụ:

˗ Khi thấy một con kiến đi kiếm ăn, tha được mẩu cơm hay cục đường thừa, nó vui mừng, khệ nệ mang đi, rồi có thêm vài con kiến bạn cùng tới phụ giúp, những hình ảnh này không khác cảnh tất tả ngược xuôi của con người khi làm việc kiếm sống, tự nhiên trong lòng ta khởi lên sự thương cảm, thấy mình cũng như chúng sanh vậy, cũng hạnh phúc khi có cái ăn cái mặc, cũng vất vả mới có được miếng ăn, cũng vui mừng khi chia sẻ ngọt bùi với bạn bè, người thân. Vậy sao chúng ta lại gây chướng ngại cho nhau để đời thêm khổ đau?

˗ Trên đường đi tản bộ như người nhàn du, ta phải nhắc tâm cẩn thận không được dẫm đạp chúng sanh, nếu thấy những con kiến đang đánh nhau thì ta nên dừng lại, cúi xuống, lấy cọng cỏ nhỏ để can ngăn chúng, giúp cho chúng không đánh nhau nữa. Chúng ta thấy những con kiến này đang sân hận, chúng đang lao vào nhau ăn thua đủ trong cuộc chiến một mất một còn. Cho nên, sự sân hận gây ra thật nhiều khổ đau cho nhau. Hình ảnh con kiến đánh nhau có khác gì con người khi bị tâm sân hận ngự trị, người đang sân có thể giết người được. Thấy như vậy, chúng ta mới quyết xả dứt lòng sân hận.

˗ Hoặc những lúc trời mưa, nhìn thấy những con kiến bị đuối nước, chới với giữa vũng nước nhỏ mà mình thấy sự sống của chúng thật mong manh, vô thường. Thì con người chúng ta cũng vậy, đứng trước sự tác động của thiên nhiên, trước sóng gió cuộc đời, sự sống của chúng ta cũng không khác những con kiến đang chơi vơi giữa dòng nước là bao nhiêu. Nghĩ như vậy, chúng ta mới thấy đồng cảm về sự sống của mình và chúng sanh, chúng có khác gì chúng ta? Cũng tham sống sợ chết, cũng chịu sự tác động của thiên nhiên, mưa gió… từ đó chúng ta khởi tâm thương yêu sự sống muôn loài và mong muốn tu hành như Đức Phật, như Trưởng lão Thích Thông Lạc để thoát ra khỏi sự chi phối của luật nhân quả, để chấm dứt tái sanh luân hồi, hoàn toàn chấm dứt khổ đau.

Sự quan sát như vậy rất tự nhiên, nhưng đó chính là tu về Định Vô Lậu một cách thực tế và trau dồi tâm từ bi để cho lòng thương yêu của chúng ta lớn mạnh lên, lòng thương yêu đó sẽ giúp chúng ta ly dục ly ác pháp, ly dục ly ác pháp thì tâm sẽ thanh thản, an lạc, vô sự. Trau dồi lòng từ rất có lợi ích, nó sẽ giúp ta đối trị tâm sân hận, nâng cao sức tĩnh giác và không bao giờ bị ức chế tâm.

Thầy Thông Lạc dạy Nguyên Thanh: “Người nào trau dồi tâm từ viên mãn thì có thể nhập được tất cả các loại thiền định”.

Trong một buổi giảng, Thầy Thông Lạc có kể về gương hạnh của ông Phú Lâu Na, rồi em trai ông Cấp Cô Độc… họ tu về tâm từ mà chứng đạo, sự tu hành của họ rất tự nhiên, thoải mái, lòng từ càng lớn mạnh thì tâm tham, sân, si càng giảm, khi lòng từ sung mãn thì tu xong.

Thời kỳ đầu mới thọ Bát Quan Trai thì chúng ta nên tu tập tất cả các pháp trong Tứ Chánh Cần làm quen, để khi có chướng ngại thì đưa ra áp dụng đẩy lùi chướng ngại trên thân tâm của mình.

Tu tập là phải có chất lượng, dù ít cũng được, nhưng phải có kết quả. Ví dụ: Khi tập đi kinh hành Chánh Niệm Tĩnh Giác thì nên tu tập khoảng 10 – 20 bước chân cho có chất lượng sau đó mới tăng lên. Khi đi kinh hành mà cảm nhận rõ từng bước chân đi là có chất lượng, dù có niệm khởi nhưng vẫn biết bước chân đi thì đó là nhiếp tâm trên bước đi kinh hành. Còn an trú tâm thì không có vọng tưởng xen vào.

Cho nên cơ bản đầu tiên khi tu tập là phải tập Chánh Niệm Tĩnh Giác, khi có tĩnh giác thì triển khai Định Vô Lậu xả tâm, khi xả tâm được thì tâm sẽ thanh thản, an lạc, vô sự, đó là trạng thái giải thoát, là mục đích tu hành của Đạo Phật.

Vì vậy, phải nắm vững phương pháp tu tập Định Vô Lậu và Định Chánh Niệm Tĩnh Giác, vì đây là hai công cụ chính giúp cho hành giả xả tâm, xả tâm được thì Định Vô Lậu sẽ càng thâm sâu và sức tĩnh giác càng cao. Khi trở về đời sống bình thường với 5 giới thì sức tĩnh giác này giúp cho chúng ta nhìn đời bằng đôi mắt nhân quả rõ ràng hơn để xả các chướng ngại trong tâm khi tiếp xúc với các đối tượng trong gia đình cũng như ngoài xã hội.

Thời kỳ đầu do sức tĩnh giác còn thấp, nên vọng tưởng hay xen vào khi ta suy tư về một niệm nào đó làm mất đi sự tập trung và sao nhãng, khiến cho sự quán xét Định Vô Lậu không sâu sắc, nên khó xả tâm. Vì thế, ban đầu khi có một niệm khởi lên trong đầu thì ta lấy niệm đó làm đề tài để triển khai tri kiến xả tâm trên tập vở, giống như là học sinh đang làm bài luận vậy, để ghi lại các ý không bị vọng tưởng xen vào làm trôi mất. Đó chính là triển khai tu tập chánh tư duy ở giai đoạn đầu.

Sau này khi sự tư duy xả tâm thuần hơn, sức tĩnh giác cao hơn thì ta không cần triển khai bằng cách ghi chép trên giấy nữa, lúc này là vô sự hoàn toàn. Cho nên, phải khéo léo, thiện xảo để đạt được chất lượng triển khai tri kiến Định Vô Lậu xả tâm.

Như vậy, đối với một người còn sống giao tiếp thì giữ 5 tiêu chuẩn đạo đức làm người, nhìn đời bằng đôi mắt nhân quả, thỉnh thoảng thọ Bát Quan Trai để thực hiện đời sống không làm khổ mình khổ người, sống không làm khổ mình khổ người là giới luật, mà giới luật chính là nền tảng đạo đức, là cội gốc của thiền định, là bông trái của trí tuệ, do vậy đời sống đạo đức rất quan trọng đối với người tu hành giải thoát.

Thọ Bát Quan Trai là một ngày sống như các bậc tu hành giải thoát không vướng bận duyên sanh, như Đức Phật, như các bậc Hiền Thánh, nên ngày này cần phải thu xếp mọi thứ để không còn bận tâm đến những việc trong cuộc sống như: nhà cửa, vợ chồng, con cái, cha mẹ, công việc, của cải … tức là buông xuống các duyên sanh.

Thọ Bát Quan Trai là ngày mọi người gieo duyên tu hành giải thoát, nhờ có duyên này nên đời đời kiếp kiếp sanh ra làm người liền gặp chánh pháp, không gặp tà sư ngoại đạo. Chính vì thế, ngày thọ Bát Quan Trai rất quan trọng với mọi người, nên phải thực tập cho đúng để có một ngày tâm thanh thản, an lạc và vô sự.

Sinh thời, Trưởng lão Thích Thông Lạc đã từng nói: “Nhiều đời trước đây khi Thầy còn là Hòa thượng, nhờ thọ Bát Quan Trai mà đời nay sanh lên Thầy chỉ thích sống đạo đức, sống đúng giới luật và Thầy đã tu chứng đạo. Các con thọ Bát Quan Trai thì cái duyên đó sẽ đẩy các con đi đúng lộ trình giải thoát”.

TM. Ban Biên Tập

Sc. Nguyên Thanh